Một trong những khó khăn khi phát triển nhà ở xã hội là nhiều địa phương, nhất là người đứng đầu chưa quan tâm trong khi các doanh nghiệp chủ yếu tập trung phát triển các khu đô thị, khu nghỉ dưỡng cao cấp.
Nhiều địa phương chưa quan tâm nhiều đến phát triển nhà ở xã hội
Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất khoảng một triệu căn hộ nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” vừa được Bộ Xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ. Đề án sẽ được xin ý kiến các bộ, ngành, địa phương trước khi “chốt”.
Theo mục tiêu đề ra, đến năm 2030, cả nước sẽ hoàn thành xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội. Thống kê tại 40 địa phương gửi báo cáo về cho thấy, nhu cầu của thị trường cần khoảng 2,6 triệu căn.
Các địa phương đã đăng ký và đề xuất thực hiện khoảng 1,8 triệu căn hộ, đáp ứng 70%. Số lượng cấp tại dự án thấp hơn so với địa phương đăng ký do Bộ Xây dựng đã rà soát, tính toán dựa trên các yếu tố khả thi.
Theo báo cáo, đến nay cả nước đã hoàn thành 301 dự án nhà ở xã hội khu đô thị và nhà ở công nhân khu công nghiệp, quy mô xây dựng khoảng 155.800 căn. Hiện đang tiếp tục triển khai 401 dự án, với quy mô xây dựng khoảng 454.360 căn hộ.
Mặc dù việc đầu tư phát triển nhà ở xã hội đã đạt được một số kết quả nhưng theo Bộ Xây dựng, con số này đến năm 2020 mới đạt 65% mục tiêu đề ra, trong khi nhu cầu đối với phân khúc này rất lớn. .
Theo Bộ Xây dựng, nguyên nhân chính là do thiếu quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội, việc bố trí vốn tín dụng cho vay ưu đãi từ ngân sách nhà nước còn hạn chế. Ngoài ra, các chính sách ưu đãi chưa đủ mạnh, thủ tục đầu tư rườm rà nên chưa khuyến khích, thu hút doanh nghiệp đầu tư. Trong khi đó, các địa phương vẫn chưa quan tâm, tạo điều kiện để khuyến khích phát triển phân khúc này.
“Nhiều địa phương, nhất là chủ tịch UBND tỉnh chưa thực sự quan tâm đến phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, khu công nghiệp, chưa đặt chỉ tiêu phát triển nhà ở, nhất là chỉ tiêu về nhà ở xã hội, phát triển khu đô thị, nhà ở công nhân trong kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm và hàng năm để dành nguồn lực kiểm tra, đôn đốc ” đề án của Bộ Xây dựng nêu rõ.
Có hiện tượng “đùn đẩy” trách nhiệm đối với quỹ đất 20%
Một điểm nghẽn rất lớn khác là quỹ đất. Theo Bộ Xây dựng, vẫn còn tình trạng quy định dành 20% quỹ đất tại các dự án nhà ở thương mại để phát triển nhà ở xã hội. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu quỹ đất sạch để triển khai các dự án nhà ở xã hội. Thống kê cho thấy, tổng diện tích đất ở đã bố trí để phát triển nhà ở xã hội của cả nước là 3.359 ha, đến năm 2020 mới đạt 36,34% nhu cầu.
Về quỹ đất 20%, Bộ cũng chỉ ra việc thực hiện quy định này ở một số địa phương còn chưa phù hợp, dẫn đến lãng phí tài nguyên đất.
Ngày 1/4/2021, Chính phủ ban hành Nghị định số 49 quy định đối với các trường hợp phải bố trí quỹ đất 20% để xây dựng nhà ở xã hội theo quy định nhưng do thay đổi quy định. Trường hợp quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết của địa phương dẫn đến việc bố trí quỹ đất 20% không còn phù hợp thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phải báo cáo đầy đủ với Thủ tướng Chính phủ để xem xét.
Mặc dù đã có quy định nhưng theo Bộ Xây dựng, vấn đề bố trí quỹ đất 20% vẫn chưa giải quyết được ở một số địa phương có quỹ đất ở đô thị hạn hẹp như Hà Nội, TP.HCM hoặc các địa phương có hạ tầng, vị trí địa lý, điều kiện khí hậu vùng ven biển và miền núi thích hợp cho phát triển du lịch hơn là phát triển nhà ở xã hội,… Điều này dẫn đến việc bố trí quỹ đất 20% ở các địa phương này gặp khó khăn.
Thực tế, nhiều địa phương đã có văn bản kiến nghị, báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép không bố trí 20% quỹ đất tại các dự án này với lý do không phù hợp với quy hoạch của địa phương.
Việc chính quyền địa phương nơi có dự án nhà ở xã hội không có cơ sở pháp lý để xử lý những bất cập nêu trên và “đùn” trách nhiệm lên cấp trên để xin chủ trương giao quỹ đất 20%, trong khi luật không quy định tiêu chí nào không phù hợp với quy hoạch để Thủ tướng Chính phủ có cơ sở để xem xét các kiến nghị này, Bộ Xây dựng nêu bất cập.
Theo Bộ Xây dựng, đây là vướng mắc lớn thời gian qua, gây “ách tắc” trong việc thực hiện thủ tục đầu tư xây dựng của các chủ đầu tư dự án, làm tăng nguồn chi phí thủ tục hành chính, gây bức xúc trong xã hội cho cả doanh nghiệp cũng như người dân.
Ngoài ra, đề án cũng đề cập đến việc một số doanh nghiệp, tập đoàn bất động sản lớn trong thời gian qua chỉ chú trọng phát triển các khu đô thị cao cấp, nhà ở, nghỉ dưỡng mà chưa quan tâm đầu tư phát triển nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân ở các khu công nghiệp…
Để đạt mục tiêu có ít nhất 1 triệu nhà ở xã hội vào năm 2030, Bộ Xây dựng đánh giá, lãnh đạo các địa phương cũng phải xác định xây dựng nhà ở xã hội là nhiệm vụ chính trị của mỗi cá nhân.
Với điểm nghẽn về quỹ đất, Bộ sẽ đôn đốc các địa phương rà soát, bổ sung quy hoạch, bố trí quỹ đất. Quy định dành quỹ đất 20% cho nhà ở xã hội tại các dự án nhà ở, khu đô thị và đảm bảo nhu cầu phát triển nhà ở xã hội sẽ được thực hiện nghiêm túc.
Ngoài ra, Bộ cũng kiến nghị sửa Luật Nhà ở, Luật Đất đai, Luật Đấu thầu, Luật Thuế… theo hướng chấn chỉnh cơ chế, chính sách đối với nhóm thu nhập thấp, quy định cụ thể đối tượng và điều kiện đối với các đối tượng chính sách.
"
"
"
"
"
"